Türkiye Cumhuriyeti’nin 22 Mart 2010 yılında “Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Antlaşması” (ADR)’ ye taraf olması ile ADR yükümlülükleri yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu durum ülkemizde tehlikeli malların taşınması konusunda faaliyet gösteren firmalara bir dizi yaptırım ve belgelendirme zorunluluğu getirmiştir. ADR Antlaşmasında Güvelik Danışmanın niteliğine ilişkin bilgilerin yanı sıra firmalara Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) bulundurma veya hizmet alma zorunluluğu getirilmiştir.
Tehlikeli maddelerin karayolu ile taşımacılığında tüm organizasyon sürecinde yaptırımların uygunluğunu sağlayan ve buna yönelik sistem geliştiren uzmandır.
Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik kapsamında tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan ve bir takvim yılı içerisinde net elli ton ve üstü miktarlarda işlem yapan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan olarak faaliyette bulunan işletmeler ile toplam araç taşıma kapasitesi elli ton ve üzerinde olan taşımacılık işletmelerini gerçekleştiren işletmelerin tehlikeli madde güvenlik danışmanı istihdam etmesi veya tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet alması zorunludur. Bu kapsamda Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş bir eğitim kuruluşundan eğitim alarak, Bakanlıkça açılan TMGD sınavından 70 ve üzeri not alan kişiler Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı olabilirler.
Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliği uyarınca;
- Tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan ve bir takvim yılı içerisinde net elli ton ve üstü miktarlarda işlem yapan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan olarak faaliyette bulunan ve Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi sahibi olan işletmeler ile toplam araç taşıma kapasitesi elli ton ve üzerinde olan taşımacılık işletmeleri ile bu Tebliğ kapsamındaki tehlikeli maddeleri geçici olarak depolayan işletmeler,
- Miktarına bakılmaksızın ADR Bölüm 1.1.3.6.3’te yer alan tablodaki taşıma kategorisi sıfır olan tehlikeli maddelerle iştigal eden ve tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan, gönderen, paketleyen, yükleyen ve dolduran olarak faaliyette bulunan işletmeler,
Tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet almak zorundadır.
a) Üniversitelerin fen ve mühendislik alanlarından lisans veya Tehlikeli Madde ve Güvenlik programı/bölümü ön lisans mezunu olmak.
b) Kaçakçılık, dolandırıcılık, dolanlı iflas, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı, kaçak insan taşımacılığı veya ticareti, hırsızlık, rüşvet suçlarından hürriyeti bağlayıcı ceza ile hükümlü bulunmamak,
c) Tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi yetki belgesi sahibi eğitim kuruluşlarında, tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimine katılarak, tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi tamamlama belgesini almak veya Tehlikeli Madde Güvenlik programı/bölümü ön lisans diplomasına sahip olmak ve bu Tebliğ kapsamında açılacak sınavda başarılı olmak gerekir.
- Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Eğitimleri 64 saat sürmektedir.
- Eğitimler günde en fazla 8 saat olarak yapılmaktadır.
- Eğitim kontenjanı 20 kişi ile sınırlıdır.
- Denizyolu ve demiryolu kapsamındaki taşımacılık faaliyetleri için tehlikeli madde güvenlik danışmanı olmak için ilave olarak 21’er saat eğitim almak yeterlidir.
- Tehlikeli madde taşımacılığına ilişkin ulusal mevzuat ile uluslararası anlaşma ve sözleşmeler.
- Tehlikeli maddelerin sınıflandırılmaları (çözelti ve karışımların sınıflandırma prosedürleri, tehlikeli madde listesinin yapısı, tehlikeli maddelerin sınıfları ve bu sınıflandırmanın prensipleri, taşınan tehlikeli maddelerin yapısı, tehlikeli maddelerin fiziksel, kimyasal ve zehirlilik özellikleri ve benzeri.).
- Genel ambalajlama, tank ve tank-konteyner kuralları (tip, kod, etiketleme, yapımı, başlangıç ve periyodik muayene ve testler).
- İşaretleme, etiketleme, ikaz levhası ve turuncu plakaların takılması kuralları.
- Taşıma evrakı hakkında bilgiler.
- Sevkiyat yöntemi ve gönderimdeki kısıtlamalar (tam yük, dökme halinde taşıma, orta boy hacimli konteynerlerde taşıma, konteynerlerde taşıma, sabit veya sökülebilir tanklarda taşıma).
- Yolcuların taşınması ile ilgili kurallar.
- Karışık yüklemeye ilişkin yasaklar ve tedbirler.
- Tehlikeli maddelerin ayrıştırılması kuralları.
- Taşınan madde miktarlarının sınırlandırılması ve miktar muafiyetleri.
- Elleçleme ve istifleme kuralları.
- Yükleme öncesinde ve boşaltma sonrasında temizleme veya gazdan arındırma kuralları.
- Araçta bulundurulması gereken belgeler (taşıma evrakı, yazılı talimatlar, araç onay sertifikası, sürücü eğitim sertifikası, özel izin belgesi ve benzeri.).
- Trafikte araçların seyri ve park etme kuralları.
- Tehlikeli madde taşımacılığı ile ilgili trafik mevzuatı ve kısıtlamalar.
- Tahliye işlemleri veya bu işlem sırasında meydana gelebilecek sızıntılara müdahale etme kuralları.
- Taşıma teçhizatları ile ilgili gereklilikler.
- Tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili işletmeye yönelik güvenlik planlarının hazırlanması.
- Tehlikeli madde kaynaklı bir kazanın, kaza nedenleri ve çeşitleri hakkında bilgilendirme ile bu kazaların raporlanması.
- İşletmeler için hazırlanacak yıllık raporların hazırlanma usul ve esasları.
- TMGD sınavı, uluslararası anlaşma ve sözleşmeler kapsamında çoktan seçmeli olarak yapılır.
- Sınav 100 puan üzerinden değerlendirmeye tabi tutulur. Sınav sonunda başarılı olabilmek için en az 70 puan almak gereklidir.
- Sınava, tehlikeli madde taşımacılığına ilişkin ilgili uluslararası sözleşme/anlaşma ile birlikte girilir. Sorular bu sözleşme/anlaşmadan yaralanılarak cevaplanır.
- Sınav, eğitim müfredatı kapsamındaki konuları içerir.
- Danışmanın asıl görevi, işletmenin başındaki kişinin sorumluluğu altında, yapılan işin gereklilikleri kapsamında en uygun araç ve faaliyetleri belirleyip kullanımını sağlayarak, en güvenli yolla bu faaliyetlerin yönetimini kolaylaştırmaktır.
- İşletme içerisindeki faaliyetler göz önüne alındığında, bir danışman başlıca aşağıdaki görevleri yapar:
- Tehlikeli maddelerin taşınmasında uluslararası anlaşma ve sözleşme (ADR/RID) hükümlerine uyulduğunu izlemek.
- Tehlikeli maddelerin ADR/RID hükümlerine göre taşınması hususunda işletmeye öneriler sunmak.
- İşletmenin tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili yıllık faaliyet raporunu, yıl sonu itibariyle ilk üç ay içerisinde hazırlamak ve elektronik ortamında İdare’ye ibraz etmek. Söz konusu yıllık rapor aşağıda belirtilen asgari hususları içerir:
- Tehlikeli maddelerin tehlike sınıfı ve özelliklerini.
- Tehlikeli maddelerin sınıflarına göre toplam miktarlarını.
- ADR/RID Bölüm 1.8.3.6’ya göre işletmede meydana gelmiş kazalarla ilgili düzenlenmiş raporları.
- Taşınan tehlikeli maddelerin hangi taşıma türü ile yapıldığını.
- ADR’de ön görülen muafiyet kapsamında herhangi bir yük taşınıp taşınmadığı, taşınmış ise miktar ve sınıfı.
- Güvenlik danışmanının, işletme için gerek gördüğü ilave güvenlik değerlendirmesini.
- Taşınacak tehlikeli maddelerin tespiti yapılarak, bu maddeye ilişkin ADR’deki zorunluluklar ile uygunluk prosedürlerini belirlemek.
- İşletmenin faaliyet konusu olan tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanacağı taşıma araçları satın alınırken rehberlik etmek.
- Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi ve boşaltımında kullanılan teçhizatın kontrolüyle ilgili prosedürleri belirlemek.
- Ulusal ve uluslararası mevzuat ve bunlarda yapılan değişiklikler hakkında, işletme çalışanlarına göreve yönelik eğitim vermek veya almalarını sağlamak ve bu eğitimin kayıtlarını muhafaza etmek.
- Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi veya boşaltılması sırasında bir kaza veya güvenliği etkileyecek muhtemel bir olay meydana gelmesi durumunda uygulanacak acil durum prosedürlerini belirlemek, çalışanlara bunlarla ilgili tatbikatları periyodik olarak yaptırmak ve bunların kayıtlarını tutmak.
- Kazaların veya ciddi ihlallerin tekrar oluşmasını önleyecek tedbirlerin alınmasını sağlamak.
- Alt yüklenicilerin veya üçüncü tarafların seçiminde ve çalıştırılmasında tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili mevzuatın öngördüğü özel şartların dikkate alınmasını sağlamak.
- Tehlikeli maddelerin taşınması, doldurulması veya boşaltılmasında yer alan çalışanların, operasyonel prosedürler ve talimatlar hakkında bilgiye sahip olmalarını sağlamak.
- Tehlikeli malların taşınması, yüklenmesi veya boşaltılmasında muhtemel risklere karşı hazırlıklı olmak için, ilgili personelin farkındalığını artırmaya yönelik önlemler almak.
- Tehlikeli maddenin sınıfına göre taşıma sırasında taşıtta bulunması gereken doküman ve güvenlik teçhizatlarının taşıma aracında bulundurulmasına yönelik talimatları oluşturmak.
- ADR/RID Bölüm 1.10.3.2’de belirtilen işletme güvenlik planını hazırlayarak planın uygulanmasını sağlamak.
- Faaliyetler konusunda eğitim, denetim ve kontrol dâhil yaptığı her türlü işi kayıt altına almak, bu kayıtları 5 yıl süreyle saklamak ve talep edilmesi halinde İdareye ibraz etmek.
- İşletmede görevi ile ilgili yapacağı denetlemelerde; denetlenen kişi ve işlerle ilgili tarih ve saat belirterek kayıt tutmak.
- Herhangi bir tehlikenin söz konusu olduğu durumlarda tehlike giderilene kadar yapılan işi durdurmak, tehlikenin giderildiği durumda da işi kendi onayı ile başlatmak ve tehlike giderilene kadar geçen süreçteki her türlü aşamayı işletmeye veya yetkili mercilere yazılı olarak bildirmek.
- Taşıma aracına yüklenen yükün ADR/RID hükümlerine uygun olarak; paketlenmesi, etiketlenmesi, işaretlenmesi ve yüklenmesiyle ilgili iş ve işlemlere ilişkin prosedürler belirlemek.
- TMGD, sorumlu olduğu işletmede taşıma, yükleme veya boşaltma sırasında meydana gelen bir kazanın cana, mala ve çevreye zarar vermesi durumunda; kaza hakkında bilgi toplayarak işletme yönetimine veya İdareye bir kaza raporu verir. Bu rapor uluslararası veya ulusal mevzuat kapsamında işletme yönetimi tarafından yazılması gereken raporun yerini tutmaz.
- Bir TMGD, en fazla 5 işletmeye danışmanlık yapabilir.
